ก้าวตามรอยคนแม่เหาะ สัมผัสธรรมชาติในป่าลึก สู่การท่องเที่ยวยั่งยืนบนเส้นทางเทรล 25 กิโลเมตร
25 กิโลเมตรในป่าลึก ไม่ใช่แค่ตัวเลขที่บอกระยะใกล้-ไกล แต่มันคือเส้นทางชีวิตที่ คนแม่เหาะ ใช้สัญจรและผูกพันมานานหลายชั่วอายุคน
ท่ามกลางกระแสการเดินป่าที่กำลังเป็นที่นิยม เส้นทาง “แม่เหาะเทรล” จึงไม่ได้ถูกเปิดขึ้นมาตามเทรนด์ แต่คือการเชิญชวนให้ “ก้าวตามรอย” วิถีชุมชน สัมผัสธรรมชาติที่ยังสมบูรณ์บนฐานทุนธรรมชาติที่งดงาม
การเติบโตของวงการเดินป่าจึงเป็นโจทย์สำคัญ ว่าเราจะทำอย่างไรให้การท่องเที่ยวนี้ “ยั่งยืน” ทั้งต่อธรรมชาติและต่อชุมชนเจ้าของพื้นที่ นักท่องเที่ยวเองก็ต้องเรียนรู้ที่จะเป็น “ผู้มาเยือน” ที่ดี และแน่นอนว่าหลักการสำคัญที่สุดในการสำรวจเส้นทางนี้ คือหัวใจของการเที่ยวอย่างไร้ร่องรอย (Leave No Trace)
คุณเคยนั่งรถทัวร์ไปเดินป่าไหม เส้นทางเดินป่าที่นี่เพียงแค่ลงรถทัวร์แล้วเดินข้ามถนนก็จะพบกับธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ที่คุณคิดไม่ถึง
เส้นทางเดินป่าตำบลแม่เหาะ
เป็นเส้นทางน้องใหม่ที่เพิ่งเปิดตัว ระยะทาง 25 กิโลเมตร 3 วัน 2 คืน ความท้าทายที่ระดับความสูง 1,700 เมตรจากระดับทะเล และคุณต้องเป็นคนแข็งแรงทั้งร่างกายและจิตใจ เพราะว่าเส้นทางเดินที่นี่ จิตหลุดได้ง่าย ๆ
เส้นทางเดินป่าที่ตำบลแม่เหาะนี้ ไม่ใช่แค่การเดินป่าเพื่อพิชิต หรือพิสูจน์อะไร แต่คือการเดินป่าเพื่อสนับสนุนชุมชน และสัมผัส ความบริสุทธิ์ของผืนป่าแม่เหาะที่แท้จริง
ก่อนเป็นเส้นทางท่องเที่ยว
จากความฝันสู่เส้นทางจริง
จุดเริ่มต้นจาก 3 เสาหลัก โดยพี่บี-เนาวรัตน์ อินทรเดช จากสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดแม่ฮ่องสอน เจ้าหน้าที่คนเก่งที่ย้ายมาจากจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ นำความฝันที่อยากทำเส้นทางเดินป่าท่องเที่ยวให้ชุมชน, พี่จี-จิรนันท์ เจียมเจริญ อดีตผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงจังหวัดแม่ฮ่องสอน ในฐานะเจ้าบ้านที่รู้จักทุกพื้นที่ในย่านนี้ และ กำนันประเสริฐ ใสสะอาด ผู้ที่ไม่ยอมให้ใครมาพรากป่าจากเขาไปได้ เพราะมีความคิดเหมือนกัน มองเห็นถึงความงดงามของธรรมชาติเหมือนกัน และอยากให้ประชาชนในพื้นที่มีรายได้ที่เพิ่มขึ้นจาก “ฐานทุนวัฒนธรรมและธรรมชาติที่งดงาม” ของพื้นที่แม่เหาะ โดยไม่ต้องเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต แต่แค่ปรับให้สอดคล้องกับความเป็นจริงที่เป็นไปได้ การสำรวจเส้นทางเดินป่าตำบลแม่เหาะจึงเริ่มต้นขึ้น
“เป้าหมาย ไม่ใช่แค่การท่องเที่ยว แต่คือการสร้างความยั่งยืนให้ชุมชน”
เริ่มต้นเส้นทางโดยผู้เชี่ยวชาญ
ด้วยการดึงมืออาชีพมาช่วยอย่าง “พี่งบ ธัชรวี หาริกุล” (ผู้ก่อตั้ง Thailand Outdoor) บทบาทของพี่งบไม่ใช่แค่ “สำรวจ” แต่คือ “ออกแบบเส้นทาง” เพื่อให้เส้นทางนี้ปลอดภัย ได้มาตรฐาน และดึงเสน่ห์ของพื้นที่ออกมาได้เต็มที่ และมุ่งเน้นให้ชาวบ้านเป็นผู้จัดการและดำเนินการเองทุกอย่าง ในขณะเดียวกันยังแนะนำวิธีการปฏิบัติตัวและรับมือนักท่องเที่ยว ในสถานการณ์ต่าง ๆ จนชาวบ้านเกิดความพร้อม ยิ่งไปกว่านั้นเพื่อให้เป็นการสมจริง พี่งบก็ไม่พลาดที่จะจัดทริปจำลองกึ่งสำรวจเส้นทางเดินป่าตำบลแม่เหาะ ด้วยการเชิญชวนพี่น้องสายเดินป่าที่มีหัวใจเดียวกันมาร่วมเดินสำรวจเส้นทางในครั้งนี้
ทริปหนูทดลอง
พวกเราหมายถึงผมกับบาสจากบ้านและสวน Explorers Club ออกเดินทางด้วยรถทัวร์วันที่ 5 พฤศจิกายน 2568 ถึงแม่เหาะเช้ามืดประมาณตีสี่ครึ่ง สิ่งที่ทำได้คือเดินไปนอนเอาแรงที่ศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงฯซึ่งได้นัดแนะกับพี่จีไว้แล้ว ว่าจะมาอาศัยพักที่นี่ก่อนถึงวันเริ่มเดิน เสน่ห์มันเริ่มจากตรงนี้แหละ มันจะมีเส้นทางเดินป่าสักกี่ที่ที่คุณสามารถนั่งรถประจำทางมาเดินป่าได้ ถึงแม้นว่าจะนั่งข้ามคืนก็เหอะ อย่างน้อยชีวิตคนเรามันต้องไปด้พบเจอเรื่องราวข้างทางบ้างที่ไม่คุ้นเคย ผมเอ่ยกับบาสและเราชอบคล้ายกัน
ทริปนี้เป็นทริปทดสอบเส้นทางจริง บริการจริง ระยะทางเดินทั้งสิ้น 25 กิโลเมตร โดยจะเดินวันแรก 10 กิโลเมตร นอนที่ดอยหมอนึ่ง วันที่สองเดินอีก 10 กิโลเมตร ขึ้นไปนอนบนดอยถุงสเปาะ ซึ่งอยู่ก่อนขึ้นดอยแม่โถหรือดอย 360 องศาเป็นจุดชมวิวที่อย่างสวย จากนั้นเดินลงยาว ๆ 5 กิโลเมตรเข้าหมู่บ้านแม่ลิด จะมีรถจากชาวบ้านมารอรับ
เส้นทางเดินป่าจะเป็นป่าดิบ ภูมิประเทศเขาสูงชัน เห็นแล้วตาเหลือกได้ง่ายๆ เส้นทางเดินป่าที่นี่ไม่มีลูกหาบ มีแต่ผู้นำทาง อาหารเตรียมไปเอง ที่พักก่อนเดินสามารถติดต่อเข้าพักที่ศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงจังหวัดแม่ฮ่องสอนได้ โดยมีค่าบำรุงคืนละ 100 บาทมีน้ำอาบมีห้องพักให้นอนหรือจะกางเต็นท์นอนก็ไม่ขัด ส่วนอาหารก็จะมีร้านค้าอยู่ริมถนนและบริเวณหน้าศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงฯ ขาดเหลืออะไรก็สามารถหาซื้อได้ที่นี่เช่นกัน เมื่อเดินเสร็จสำหรับนักเดินป่าที่เดินทางมาด้วยรถประจำทางสามารถดักรอรถได้ที่ป้อมตำรวจฝั่งตรงข้ามศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงฯ ได้เลย แต่คุณต้องโทรนัดแนะกับทางบริษัทขนส่งอีกครั้งจะได้ไม่พลาด สะดวกสบายแบบนี้บอกเลยชาวบ้านแม่เหาะพร้อมมากที่จะคอยต้อนรับนักเดินทางทุกท่าน และขอย้ำอีกครั้งว่า “เส้นทางเดินป่าตำบลแม่เหาะ” พร้อมแล้ว
ก้าวที่เลอะไปด้วยประสบการณ์ 3 วัน 2 คืน
Day 1 – หนทางแห่งรัก
เมื่อข้ามถนนจากฝั่งศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงฯ มุ่งหน้าไปทางวัดบ้านแม่เหาะ เพียงก้าวแรกที่เริ่มเดิน ก็เริ่มรู้สึกถึงความเงียบสงบ และป่าเขียว แต่ที่เสียวคือสองข้างทางเดินเป็นป่าช้า เสียงที่คุยจอแจ เงียบลง คงได้ยินเสียงเท้าที่ย่ำไปบนเศษใบไม้ร่วง นอกจากต้อนรับนักเดินป่าด้วยป่าช้าแล้ว ความชันแรกก็เริ่มดันดอยกันแบบไม่ลดลาวาศอก ลัดเลาะไปยังจุดชมวิวดอยหัวสิงห์ จากป่าช้าเป็นระยะทาง 2 กิโลเมตร เอาเรื่องจนเราคิดว่าน่าจะพักกินข้าวเที่ยงตรงนี้ วิวตรงนี้ก็ยังจะเห็นวิวเมืองแม่เหาะอยู่ จากนั้นเราก็ไปกันต่อ ดันดอย เกือบทะลุเมฆ สายฝนมีโปรยปรายบางพอให้ทางเฉอะแฉะ ลื่นแน่นอน เทคกิ้งโพลช่วยได้ จากการสำรวจเส้นทางครั้งแรกกะว่าจะถึงจุดพักที่ดอยหม้อนึ่งประมาณ 4 โมงเย็น แต่ด้วยสภาพเส้นทางที่ค่อนสูงชัน คือขึ้นสุด ลงสุด ทำให้ขาเริ่มเป็นตะคริว คงทำความเร็วได้ประมาณสลอธกว่าจะถึงที่พักปาไปทุ่มกว่า
Day 2 – ลัดเลาะสันเขา
เช้าวันใหม่ ตื่นมาพร้อมกับสายฝนที่โปรยปรายลงมาแต่เช้ามืด หมอกจัดมากอากาศสดชื่นจริงๆ วันนี้เริ่มเดินตอนแปดโมงครึ่ง ระยะทาง 10 กิโลเมตร บรรยากาศป่าที่ดอยหม้อนึ่งนี้เขียวมาก ต้นไม้ใส่เสื้อทุกต้น กำนันประเสริฐบอกกับพวกเราว่า “ป่าที่นี่เป็นป่าที่อนุรักษ์ด้วยภูมิปัญญาชาวบ้าน” กำนันยังบอกอีกว่าป่าที่เราจะเดินผ่านนั้นเดินง่ายกว่าและสวยกว่าวันแรก และแน่นอนครับ ทากมีร้อยเปอร์เซ็นต์ เมื่อเริ่มออกเดินทางต่อฝนเริ่มตกลงมาอีกครั้งทำให้การเดินทางที่น่าจะถึงไวก็อาจจะช้าลงอีกเพราะมันลื่น และทากที่ต้องคอยระวัง เมื่อเดินสักพักก็จะเป็นเส้นทางที่ต้องเดินผ่านนาข้าวของชาวบ้าน ก็จะเป็นวิวอีกแบบหนึ่งที่สวยไม่แพ้ในป่า เส้นทางวันนี้จะมีน้ำให้เรากรองดื่มกินได้ตลอดเส้นทาง หลังจากพักเที่ยงเราเดินเข้าสู่เส้นทางป่าอีกครั้ง ไหนใครบอกว่าวันนี้เดินง่าย สุดท้ายแล้วแทบไม่ต่างจากวันแรกดันดอยสุดๆ เดินลงก็แทบเล็บหลุด และถ้าใครอ่านเจอบทความนี้ก็จะได้เตรียมตัวเตรียมใจว่าถ้าอยากมาตามรอยแบบนี้ต้องเจออะไร เส้นทางช่วงนี้เราจะพบธารน้ำเล็กๆที่ไหลมาจากตาน้ำ ให้พวกเราได้กรองน้ำเก็บไว้กินระหว่างเดินถึงที่พักในค่ำคืนนี้ จากจุดนี้เดินอีกพักใหญ่ก็จะถึงแค้มป์ที่กางเต็นท์ในคืนนี้ ที่ดอยถุงสเปาะ สวยตะโกน พูดง่ายๆว่าสุดทั้งเดิน สุดทั้งวิวจริงๆ
Day 3 – บอกลาธรรมชาติ
เช้าวันนี้หมอกลงจัดมาก จนไม่แน่ใจว่าเสียงเปาะแปะที่ตกกระทบหลังคาเต็นท์เป็นเสียงจากหยดน้ำจากหมอกหรือจากฝนกันแน่ บรรยากาศตอนเช้านี้ชุ่มฉ่ำในดวงใจมาก ต้องระวังทากไม่ให้เข้าเต็นท์ ถึงแม้นว่ามันดูลำบากแต่ทำไมเรากลับรู้สึกถึงความสุข และไม่เคยคิดเลยว่าสิ่งที่เป็นอยู่ตอนนี้มันเป็นปัญหา เส้นทางวันนี้เดิน 5 กิโลเมตร เพื่อไปขึ้นรถกลับศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงฯ เปิดฉากด้วยการเดินลงนิดเดียว ไม่กี่ก้าว แต่อีตอนเดินขึ้นนี่สิ ตาเหลือกแต่เช้า ขนาดบาสถึงกับต้องร้องเรียกหาแม่ คือดันดอยอีกแล้ว ดันกันถึงยอด 1600 เมตร แต่ๆมันยังไม่สาแก่ใจ ดอยนี้มันแค่ดอยหลอก เราเดินไปตามเส้นทางอีกไม่ไกล เราพบกับทางลงที่ตาเหลือกเหมือนเมื่อสักครู่และจุดนี้แหละจะเป็นจุดที่เริ่มดันกันไปจุดที่สูงที่สุดคือยอด 1700 เมตร ก่อนถึงยอดต้องเอามือจับเชือกแล้วดึงตัวขึ้นไปพร้อมเป้ที่ไม่รู้แบกอะไรมานักหนา ยิ่งกว่าฝึกทหาร แต่ถือว่าเป็นไฮไลท์ของทริปนี้เลยทีเดียว ที่ดอยแม่โถหรือดอย 360 องศาคือวิวรอบตัวจริง ๆ พักหายเหนื่อยสักพัก ก็เดินลงยาว ๆ ท่ามกลางสายฝน และหมอกที่ปกคลุมหนามาก และเส้นทางชุดสุดท้ายนี้แหละที่ต้องผ่านดงทาก บังคับให้เราต้องเดินต่อเนื่องเพราะถ้าหยุดเดินเมื่อไหร่คุณโดนทากดูดเลือดแน่นอน และในที่สุดเราก็เดินถึงจุดขึ้นรถด้วยความปลอดภัยจากทากและอันตรายอื่นๆ
เศรษฐกิจชุมชนที่เคลื่อนไหว สู่รายได้ที่ยั่งยืน
เส้นทางเดินป่าที่ตำบลแม่เหาะนี้ สามารถสร้างรายได้กลับคืนสู่ชาวบ้านได้อย่างเป็นรูปธรรม โดยมี กำนันประเสริฐ ใสสะอาด เป็นผู้จัดการดูแลกลุ่มและบริหารจัดการเพื่อให้เกิดความเท่าเทียม
ไม่ใช่เพียงแค่ผู้นำทางเท่านั้นที่มีรายได้ แต่การเคลื่อนไหวทางเศรษฐกิจชุมชนในภาพรวมก็เปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีขึ้น ร้านค้าในหมู่บ้านขายสินค้าได้มากขึ้น ของพื้นถิ่นและของชำร่วยสามารถขายให้นักท่องเที่ยวได้โดยตรง โดยไม่ต้องเสียเวลาเดินทางเข้าเมือง
ของดีที่ถูกลืม กาแฟบ้านแม่เหาะ
ที่สำคัญ เมื่อคุณมาถึงแม่เหาะแล้ว รู้หรือไม่ว่า “กาแฟแม่เหาะ” เป็นกาแฟที่รสชาติดีไม่แพ้ใคร แถมราคาก็ย่อมเยาเราทราบมาว่า ศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงฯ ที่ตั้งอยู่ในพื้นที่นี้ ในอดีตเคยเป็นศูนย์ที่แจกจ่ายต้นกล้ากาแฟเป็นที่แรก โดยกระจายไปตามจังหวัดต่างๆ ในภาคเหนือ แต่ในขณะเดียวกัน กาแฟที่บ้านแม่เหาะแห่งนี้กลับถูกพูดถึงน้อยและยังไม่มีคนรู้จักมากนัก
ความท้าทาย 25 กม. และธรรมชาติที่คุ้มค่า
สำหรับใครที่อยากมาเดินป่าที่บ้านแม่เหาะ ขอบอกตรงนี้เลยนะครับว่า หากเลือกเส้นทางเต็ม “รูท 25 กิโลเมตร” คุณจะต้องแข็งแรงมาก เพราะเส้นทางเดินป่าแม่เหาะ…ไม่เหมาะกับมือใหม่
แต่เดี๋ยวก่อน กำนันประเสริฐบอกว่ากำลังจะแบ่งเส้นทางเดินให้สั้นลง กระชับขึ้น เพื่อให้มีตัวเลือกที่หลากหลายสำหรับนักท่องเที่ยว
อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะเดินสั้นหรือเดินยาว ขอบอกตรงนี้อีกครั้งนะครับว่า… ธรรมชาติที่บ้านแม่เหาะนี้ สวยมาก บริสุทธิ์ และหาสภาพป่าที่สมบูรณ์แบบนี้ได้ยาก ในภาคเหนือจริงๆ
การเดินทาง
รถขนส่งประจำทาง สามารถขึ้นรถที่หมอชิต 2 แล้วแจ้งเจ้าหน้าที่ว่าขอลงที่ “บ้านแม่เหาะ” (เพียงเท่านี้ พอถึงจุดหมายเค้าก็จะเดินมาปลุกคุณเอง)
รถยนต์ส่วนตัว สามารถตั้งพิกัดมาที่ ศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงจังหวัดแม่ฮ่องสอน ได้เลย
และสำหรับการจองทริปคุณสามารถเข้าไปกดติดตามเพจเดินป่าตำบลแม่เหาะ หรือโทรสอบถามได้ที่กำนันประเสริฐ ใสสะอาด โทร. 09 9847 9598
EXPLORERS: ตู่, บาส
PHOTOGRAPHER: ไตรรัตน์ ทรงเผ่า, บดินทร์ บำบัดนรภัย
GRAPHIC DESIGNER: ตูน-เรืองเพชร เวชวิทย์
