ทริปสั้นแบบ 2 วัน 1 คืน ที่ทุกคนจะได้สัมผัส พัทยา ในอีกมุม หากความสนุกสนานที่ชายหาดคือสีสัน 4 ชุมชนต่อไปนี้คืออีกประสบการณ์ที่น่าหลงใหล
บ้านและสวน Explorers Club ร่วมกับ อพท. ชวนมาสัมผัส ‘จิตวิญญาณของไทย’ ในพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน กับเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ที่ผสมผสานมรดกทางธรรมชาติ ศิลปะ และวิถีชุมชนเข้าไว้ด้วยกันอย่างกลมกล่อม
เส้นทางที่โบกมือชวนพวกเราไปสัมผัสครั้งนี้ ห่างจากกรุงเทพฯ เพียงอึดใจ อยู่ในพื้นที่รอบ ๆ พัทยา จังหวัดชลบุรี แดนสวรรค์ของนักท่องเที่ยวที่ดึงดูดผู้คนให้มาเยือนได้มากถึงหลักล้านคนต่อปี และถูกจัดให้เป็นเมืองท่องเที่ยวที่มีผู้คนมาเยือนมากที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ซึ่งนอกจากชายหาดที่สุดจะคึกคักและมอบค่ำคืนสุดวิเศษให้แก่ทุกคนแล้ว พัทยายังมีชุมชนที่น่าสนใจซุกซ่อนอยู่มากมาย และเต็มไปด้วยมนต์เสน่ห์ที่ทรงพลัง ให้ทุกคนได้แวะมาเยือนได้ทุกวัน
สัมผัสวิถีมะพร้าว ที่ชุมชนตะเคียนเตี้ย

ออกจากกรุงเทพฯ มาตั้งแต่เช้าตรู่ พวกเราแวะกันที่ชุมชนตะเคียนเตี้ย ชุมชนปลูกมะพร้าวอันเงียบสงบ เราสังเกตว่าวิวสองข้างทางเริ่มเปลี่ยนจากถนนสายหลัก ลดระดับมาเป็นถนนสายรองในชุมชน ลัดเลาะเข้าสู่อาณาจักรมะพร้าวในช่วงสาย ที่ชุมชนตะเคียนเตี้ยแห่งนี้ชาวบ้านมีวิถีชีวิตที่เชื่อมโยงกับมะพร้าว และได้ใช้ประโยชน์จากทุกส่วนของมะพร้าวอย่างคุ้มค่า ตั้งแต่นำมาประกอบอาหาร เครื่องดื่ม ของใช้ ของประดับ ใช้เปลือกมะพร้าวเพื่อเป็นสีย้อมผ้า ไปจนถึงการนำเอาบรรยากาศสวนมะพร้าวมาต่อยอดเป็นกิจกรรมได้อย่างน่าสนใจ

หัวใจของชุมชนตะเคียนเตี้ยอยู่ที่ ‘บ้านร้อยเสา’ บ้านไม้เก่าแก่อายุกว่า 80 ปี มีลักษณะเป็นบ้านไทยแฝดที่ปลูกบนเสานับร้อยต้นตามชื่อ เพื่อใช้เป็นที่อยู่อาศัยของครอบครัวขนาดใหญ่ ซึ่งในปัจจุบัน บ้านไม้หลังนี้ถูกปรับปรุงเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนที่จัดแสดงวัตถุโบราณของท้องถิ่น โดยแบ่งพื้นที่บางส่วนเป็นลานวัฒนธรรม รวบรวมกิจกรรมที่น่าสนใจเอาไว้คอยต้อนรับนักท่องเที่ยว



ที่ลานวัฒนธรรมมี พี่วันดี ประกอบธรรม ทายาทเจ้าของบ้านร้อยเสา เป็นผู้ดูแลหลัก และเป็นตัวแทนชุมชนคอยให้ข้อมูล ความรู้ ประวัติศาสตร์ในแง่มุมต่าง ๆ ของตะเคียนเตี้ย รวมถึงรับหน้าที่เป็นวิทยากรร่วมกับชาวบ้านจิตอาสาในชุมชน ในการคิดค้น สร้างสรรค์กิจกรรมดี ๆ ต้อนรับผู้มาเยือน
กิจกรรมการเรียนรู้แบ่งออกเป็นหลายรูปแบบ ด้านศิลปะพื้นบ้านมีการเรียนตัดพวงมโหตร พับดอกกุหลาบใบเตย ส่วนด้านอาหารก็มีการสอนทำขนมดอกมะพร้าว และแกงไก่กะลา เมนูเด็ดประจำชุมชน เป็นต้น


การมาเยือนชุมชนตะเคียนเตี้ยนี้มีกิจกรรมอื่น ๆ อีกมากมาย ที่ใช้เวลาสั้น ๆ และเลือกทำได้หลากหลาย ทั้งพิมพ์ลายถุงผ้า D.I.Y. จากดอกไม้จริง เพนต์กะลามะพร้าว ขูดกัวซาจากเขาสัตว์ เป็นต้น ซึ่งนักท่องเที่ยวที่ต้องการทำกิจกรรมสามารถติดต่อเข้ามาแจ้งความประสงค์เอาไว้ก่อน เพื่อให้ทางชุมชนจัดเตรียมอุปกรณ์เอาไว้ล่วงหน้า

จากกิจกรรมในร่ม พวกเราเดินทางมายัง ‘สวนฟ้าใสไอโกะ’ สวนมะพร้าวที่ผ่านการปรับปรุงภูมิทัศน์และดูแลอย่างต่อเนื่องจนสวยงาม สามารถใช้ทำกิจกรรมหลากหลายรูปแบบ ทั้งเล่นกีฬาดิสก์กอล์ฟ (Disc Golf) ปั่นจักรยานชมสวนมะพร้าว หรืออาจหลบร่มเข้ามาเรียนรู้การทำผ้ามัดย้อมด้วยสีจากเปลือกมะพร้าว ที่ชาวชุมชนได้นำเอาภูมิปัญญาท้องถิ่น มาต่อยอดเป็นกิจกรรมงานประดิษฐ์ที่สวยงามและมีเสน่ห์



หลังกิจกรรมทั้งในร่มทั้งกลางแจ้งผ่านไป เริ่มรู้สึกถึงเวลาอาหาร ชาวบ้านเจ้าถิ่นจึงแนะนำเมนู ‘แกงไก่กะลา’ ให้เราลองชิม เพราะถือเป็นเมนูที่หากมาเยือนตะเคียนเตี้ยและต้องห้ามพลาด เมนูนี้เป็นหนึ่งในการประยุกต์วัตถุดิบจากท้องถิ่นอย่างมะพร้าว มาผสานเข้ากับอาหารคาวได้อย่างกลมกล่อม และทันทีที่เครื่องแกงส่งกลิ่นหอมโชยมาถึงโต๊ะ เราก็ได้เติมพลังกันอย่างเต็มที่ ก่อนจะออกเดินทางไปยังจุดหมายต่อไป แต่สำหรับใครที่วางแผนมาค้างคืนกันที่ชุมชนแห่งนี้ ก็สามารถเลือกพักกับโฮมสเตย์ของชาวบ้านได้เหมือนกัน
หมุนเข็มนาฬิกาย้อนวันวาน ที่ ชุมชนจีนโบราณบ้านชากแง้ว

เวลาเข้ามาถึงช่วงบ่ายคล้อย พวกเราเคลื่อนมาถึงที่ชุมชนบ้านชากแง้ว เป็นชุมชนชาวจีนดั้งเดิมอีกแห่งหนึ่งที่อยู่ใกล้กับพัทยานิดเดียว
ตั้งแต่ทางเข้า ชุมชนแห่งนี้ต้อนรับนักท่องเที่ยวด้วยบรรยากาศแบบจีนย้อนยุค โดยเฉพาะอย่างยิ่งในวันเสาร์ จะมีตลาดสไตล์ถนนคนเดินที่จะเริ่มคึกคักกันตั้งแต่ 15.00 น. เป็นต้นไป ทันทีที่พวกเราเดินลอดซุ้มประตูเข้าไป เราพบกับร้านค้าเต็มสองข้างทาง พร้อมแม่ค้าในชุดกี่เพ้าหยิบยื่นของกินอร่อย ๆ ให้ลองชิมด้วยรอยยิ้มอยู่เป็นระยะ

โดยส่วนมากสินค้าที่ตลาดแห่งนี้จะเป็นอาหารเมนูต้นตำรับ ที่หยิบเอาภูมิปัญญาจีนดั้งเดิมมาสืบทอด ทั้งก๋วยเตี๋ยวหลอดโบราณ 100 ปีชากแง้ว เปาะเปี๊ยะสด ฮ่อยจ๊อปู บ๊ะจ่าง ก๋วยบะแต้จิ๋ว กะลอจี๋ กุ๋ยช่าย และอื่น ๆ อีกมากมาย

เดินลึกเข้ามาเรื่อย ๆ พวกเราแวะพักกันที่ ‘บ้านหลงชากแง้ว’ ที่นี่ทำหน้าที่เหมือนพิพิธภัณฑ์ชุมชน พร้อมกับได้พบกับ ‘พี่คิ้ม’ ให้การต้อนรับนักท่องเที่ยวอย่างใจดี แถมยังเป็นผู้ให้ข้อมูล เรื่องราวความเป็นมาต่าง ๆ ของชุมชน และตำรับอาหารดั้งเดิมที่ส่งต่อมาจากบรรพบุรุษของชาวชุมชน ซึ่งพ่อค้าแม่ค้าส่วนใหญ่ที่ตลาดแห่งนี้จะนำตำรับอาหารดั้งเดิมมาสร้างสรรค์เมนูอร่อย ๆ ออกวางจำหน่ายในทุก ๆ วันเสาร์แบบนี้ ซึ่งพี่คิ้มเสริมว่า การค้าขายในตลาดจะมีการคัดสรรอย่างเป็นระบบ ให้มีความหลากหลาย โดยทั้งหมดพยายามให้จำหน่ายโดยชาวบ้านในชุมชนจริง ๆ เพื่อให้ชาวชุมชนสามารถมีรายได้เสริมจากการประกอบอาชีพหลักในวันธรรมดา


พี่คิ้มให้ข้อมูลเล่าความเป็นมาให้พวกเราฟังอย่างออกรส ก่อนจะชวนพวกเราทำกิจกรรมเพนต์หน้ากากจีน ที่เปิดให้นักท่องเที่ยวมาร่วมสนุกได้ตลอดเวลาทำการ โดยไม่ต้องเตรียมอุปกรณ์ใด ๆ มาเองเลย ทั้งพู่กันและสีที่นี่เตรียมไว้ให้ใช้พร้อม เมื่อเพนต์เสร็จแล้วก็นำกลับไปเป็นของที่ระลึกได้ในราคาเริ่มต้นเพียง 50 บาทเท่านั้น



นอกจากร้านของกินของใช้แล้ว สองข้างทางในตลาดจีนโบราณแห่งนี้ยังมีมุมสวย ๆ ตลอดเส้นทาง ทั้ง กิจกรรมสนุก ๆ ในบ้านหลงชากแง้ว สตรีทอาร์ตในตรอกโรงยา รถลากแบบดั้งเดิมที่ยังมีบริการด้วยแรงคนจริงอยู่ และยังเดินลึกเข้าไปสักการะศาลเจ้าแม่ทับทิม หรือ ศาลอาม๊าชากแง้ว ที่ชาวชุมชนแห่งนี้ใช้เป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจในการออกเรือไปทำประมง ซึ่งในปัจจุบันยังเป็นที่เคารพนับถือของคนที่นี่อย่างมาก







ชุมชนจีนโบราณบ้านชากแง้ว จึงเป็นอีกหนึ่งชุมชนใกล้พัทยาที่มีความน่าสนใจ อีกทั้งยังมีรูปแบบการทำงานของชุมชนที่เข้มแข็ง มีหลักเกณฑ์ที่ยอมรับร่วมกันว่า สินค้าที่จำหน่ายมาจากคนในชุมชนเองเท่านั้น และมีความพยายามให้เกิดความหลากหลายในตลาด ตลอดจนความร่วมมือในการหาเครื่องแต่งกายแบบจีนมาสร้างบรรยากาศ สร้างความประทับใจ ให้นักท่องเที่ยวให้เข้าถึงอัตลักษณ์ของชุมชน หากหลายวันมานี้ ทริปพัทยาของคุณยังว่างพอสำหรับโปรแกรมสนุก ๆ ในช่วงบ่ายถึงค่ำของวันเสาร์ ควรบรรจุโปรแกรม ‘ตลาดชุมชนจีนบ้านชากแง้ว’ เอาไว้ในแผนด้วยเช่นกัน
รักษ์ทะเล เสน่ห์ บ้านอำเภอ

เช้าวันถัดมา พวกเราเดินทางมายัง ชุมชนบ้านอำเภอ ที่นี่เป็นชุมชนประมงพื้นบ้านดั้งเดิมที่ อำเภอสัตหีบ ที่นี่เป็นที่ตั้งของชายหาดบ้านอำเภอ ที่สวยงามไม่น้อยไปกว่าหาดอื่น
หากใครปักหมุดหมายมาที่นี่ จากถนนใหญ่ทางแยกเข้าบ้านอำเภอมา จะเห็น ‘ศาลเจ้าแม่ฝอยทอง’ ตั้งอยู่ทางขวามือ ให้นักเดินทางสามารถแวะพักสักการะบูชาสิ่งศักสิทธิ์ประจำชุมชน จากจุดนั้นถัดมาราว 200 เมตร จะเป็นซอยแยกเข้าสู่ ‘ชายหาดบ้านอำเภอ’ จุดสังเกตง่าย ๆ คือกำแพงสตรีทอาร์ตสีสันสดใส ซึ่งเมื่อเดินเลาะริมผนังไปเรื่อย ๆ ถนนเส้นนี้จะนำทางเราเข้าสู่ชายหาด จุดพักผ่อนสุดชิลที่ถูกพัฒนาเอาไว้พร้อมสำหรับรองรับนักท่องเที่ยว ลานจอดรถกว้าง ภูมิทัศน์และสภาพแวดล้อมดูสะอาดตามากเป็นพิเศษ ซึ่งนี่ยังเป็นเหตุผลสำคัญที่ชวนให้เรามาแวะที่ชุมชนแห่งนี้




เนื่องจากผู้คนในชุมชน มีแนวคิดในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมทางทะเลที่เข้มแข็ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องการจัดการขยะอย่างยั่งยืน มีการจัดกิจกรรมเก็บขยะจากชายหาดมาคัดแยกและแปรรูปเพื่อจัดการขยะในทะเล โดย ‘วิสาหกิจชุมชนเปลี่ยนขยะให้เป็นประโยชน์รักษ์ทะเลเสน่ห์บ้านอำเภอ’ จะรับหน้าที่นำขยะพลาสติกที่รวบรวมมาได้ ไป Upcycling เป็นผลิตภัณฑ์ ทั้งของใช้ ของที่ระลึก อีกทั้งยังพัฒนารูปแบบเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ตั้งแต่จาน ชาม กระถางต้นไม้ เก้าอี้ ที่รองแก้ว ไปจนถึงบล็อกปูถนน และยังเปิดโอกาสให้เข้ามาร่วมกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ เวิร์คชอปทำกระถางต้นไม้และจานรองแก้วจากฝาขวดพลาสติก เพื่อเก็บเกี่ยวความรู้ไปประยุกต์ใช้ต่อไปอีกด้วย

พวกเราได้มาพบกับ พี่แกละ-อนุสรณ์ สายนภา ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเปลี่ยนขยะให้เป็นประโยชน์รักษ์ทะเลเสน่ห์บ้านอำเภอ ได้เล่าถึงที่มาของการร่วมกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแห่งนี้ ที่เริ่มต้นจากความพยายามในการฟื้นฟูพื้นที่ชุมชน และอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติให้ยั่งยืนต่อไป ไม่สร้างภาระให้กับท้องทะเลจากขยะพลาสติก ด้วยความหวังว่า วันหนึ่งภารกิจของพวกเขาคงจะได้สิ้นสุดลง หากวันนั้นไม่เหลือขยะให้จัดการอีกแล้ว






ทั้งหมดจึงทำให้ชุมชนบ้านอำเภอ เป็นชุมชนที่เปี่ยมด้วยเสน่ห์ และกลายเป็นหนึ่งในชุมชนต้นแบบของการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ในภาคตะวันออก ที่พร้อมให้ทุกคนได้มาพักผ่อน ปลูกจิตสำนึกดูแลสิ่งแวดล้อม และได้ริเริ่มลองทำอะไรใหม่ ๆ เพื่อชุมชน สังคม และโลก ให้กลับมาสวยงามได้ยิ่งขึ้นกว่าที่เป็น
ชุมชนนาเกลือ ชุมชนเก่าแก่ที่ยังมีชีวิต
ตามโปรแกรมของพวกเรา วันที่เดินทางกลับ เตรียมบอกลาเมืองพัทยาในทริปนี้ ยังมีชุมชนน่ารัก ๆ อีกแห่ง ที่ยังซุกซ่อนอัตลักษณ์ของชุมชนชาวประมงเก่าแก่ดั้งเดิมเอาไว้ ไปพร้อม ๆ กับการพัฒนาเมืองในโลกปัจจุบัน

ที่ย่านเก่านาเกลือ ถือเป็นอีกหนึ่งในชุมชนเก่าที่ยังมีชีวิต เมืองเล็ก ๆ แห่งนี้คือ ภาพลักษณ์ของชุมชนเก่าที่ค่อย ๆ เติบโตไปตามกาลเวลา ตามตรอกซอกซอยที่พวกเราก้าวผ่าน เราได้เห็นอาคารหลากยุคหลายสมัยตั้งอยู่รวมกัน อาคารไม้หลังคาสังกะสีที่คนยุคก่อนมักออกแบบให้มีระเบียงหน้าบ้าน ตั้งเรียงรายถัดไปจากบ้านปูนสมัยใหม่ที่เกิดขึ้นตามมา เพื่อปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมกับการใช้งานตามยุคสมัย

ในวันที่เราไปเยือนชุมชนที่น่ารักแห่งนี้ ‘พี่เงาะ’ นักสื่อความหมายท้องถิ่นพาพวกเราเดินลัดเลาะเริ่มต้นจาก ‘มูลนิธิสว่างบริบูรณ์ธรรมสถาน’ ที่ตั้งของ ‘องค์เซียนซือ’ เทพเจ้าที่ยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวบ้าน ก่อนจะเดินเข้าซอยโน้นออกซอยนี้ ตั้งแต่ตรอกไทยศิลป์ ตรอกโรงยา จนทะลุออกไปอีกฝั่งที่ตลาดนาเกลือ ตลอดเส้นทางพี่เงาะในฐานะสมาชิกที่อาศัยอยู่กับชุมชนแห่งนี้มาทั้งชีวิต ได้บอกเล่าเรื่องราว เกร็ดเล็กเกร็ดน้อยมากมาย เหมือนสารานุกรมเคลื่อนที่ช่วยให้ทุกคนทำความรู้จักชุมชนแห่งนี้ได้แบบไม่ต้องเปิดตำรา
จากเดิม พื้นที่แห่งนี้เห็นจุดที่ชาวจีนได้อพยพมาตั้งรกราก โดยส่วนใหญ่ได้ยึดอาชีพทำเส้นบะหมี่ ปาท่องโก๋ และอื่น ๆ ขายในตลาดนาเกลือ ประกอบกับพื้นที่ที่เชื่อมต่อกับทะเล จึงมีการทำประมงกันอย่างกว้างขวาง จนทำให้ตลาดนาเกลือเป็นแหล่งขายผลผลิตสด ๆ จากทะเล เสิร์ฟให้ชุมชนบนฝั่งมาโดยตลอดหลายทตศวรรษ

มากไปกว่านั้น ที่นี่ยังเป็นส่วนหนึ่งในพื้นที่โครงการ Pattaya Old Town ที่มีการจัด ‘ถนนคนเดินตลาดเก่านาเกลือ’ โดยการปิดถนนเพื่อเปิดพื้นที่เป็นตลาดถนนคนเดินให้นักท่องเที่ยวได้มาเที่ยวชม ชิมอาหารพื้นเมืองของบ้านนาเกลือ สัมผัสกับอาหารทะเลสด ๆ หลากหลายเมนู ในทุกวันเสาร์-อาทิตย์ 15.00 – 21.00 น.เป็นพื้นที่ที่ได้รับการคัดเลือกให้ติดอันดับ Green Destinations Top 100 Stories ประจำปี 2025 ในประเภท Destination Management หรือการบริหารจัดการแหล่งท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ยกระดับให้ที่นี่เป็นทั้งแหล่งท่องเที่ยว ทั้งแหล่งเรียนรู้และอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นที่มีคุณค่า

ชุมชนแห่งนี้จึงเป็นจุดแวะที่เหมาะสมระหว่างทางเพื่อซื้อหาของฝากก่อนกลับบ้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งสินค้าผลิตภัณฑ์จากท้องทะเล ทั้งของสด ของแห้ง และอื่น ๆ การมาเยือนที่นี่ พวกเรารู้สึกเหมือนการเข้ามาสัมผัสวิถีชีวิตของชุมชน ที่เกิดขึ้นอยู่เป็นประจำทุกวัน บางมุมมีความคึกคัก บางมุมมีความเนิบช้า บางมุมบันทึกประวัติศาสตร์เอาไว้ข้ามกาลเวลา บางมุมก็กำลังเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย ชุมชนนี้จึงเป็นส่วนผสมที่กลมกล่อมระหว่างเรื่องเก่าที่น่าจดจำ กับเรื่องใหม่อันน่าตื่นตาตื่นใจ ที่เราอยากชวนให้ทุกคนได้มาลองสัมผัส
EXPLORERS: เอ็กซ์, ปลา, ลี่, ต้น, แบงค์, แน๊ค, ปั่น, หมู
AUTHOR: เอ็กซ์-พงษ์อมร ต้นสายเพ็ชร
PHOTOGRAPHER: ต้น-ศุภกร ศรีสกุล
GRAPHIC DESIGNER: ตูน-เรืองเพชร เวชวิทย์
ข่าวสารข้อมูลของชุมชน
ชุมชนตะเคียนเตี้ย: https://www.facebook.com/profile.php?id=100032388806149#
ชุมชนจีนโบราณบ้านชากแง้ว: https://www.facebook.com/chakngeaw
ชุมชนบ้านอำเภอ: https://www.facebook.com/p/%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B9%8C%E0%B8%97%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A5-%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B9%8C%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD-100037234852403/
ชุมชนนาเกลือ: https://www.facebook.com/share/g/1YYaLwT7cL/

