ญัฮกุร เป็นกลุ่มคนดั้งเดิมที่อาศัยอยู่แถบเขาพังเหย มีประชากรราวหกพันกว่าคนอาศัยอยู่แบบกระจายตัวในสามจังหวัดทางภาคอีสาน ประกอบด้วย จังหวัดชัยภูมิ จังหวัดเพชรบูรณ์ และจังหวัดนครราชสีมา
กลุ่มคนญัฮกุรนี้เองที่เป็นกลุ่มที่ค้นพบทุ่งดอกกระเจียวที่ลือลั่นบนอุทยานแห่งชาติป่าหินงาม ที่หลายคนรู้จักจนเป็นเทศกาลชมทุ่งดอกกระเจียวจนถึงปัจจุบัน
ชาวญัฮกุรจะเรียกตัวเองว่า “คนดง” และ “ชาวบน” และได้มีการพัฒนาทางด้านภาษาเขียนด้วยการนำตัวอักษรไทยมาเทียบเสียงภาษาถิ่นให้กลายเป็นภาษาที่อ่านได้
อย่างคำว่า “ญัฮ” แปลว่า คน คำว่า “กุร” แปลว่า ภูเขา ดังนั้นถ้าเราแปลรวมกันแล้วก็คงหมายถึงคนที่อยู่บนภูเขา หรืออยู่บนที่สูงก็ได้เช่นกัน
“ญัฮกุร” (Nyah Kur) ออกเสียงว่า “ยะกูร” ภาษาของคนกลุ่มนี้อยู่ในตระกูลออสโตรเอเชียติก (Austroasiatic) เป็นมอญ-เขมร จากการศึกษาของนักภาษาศาสตร์พบว่า ภาษาญัฮกุร เป็นภาษาย่อยของมอญโบราณที่ใช้พูดในสมัยทวารวดี อาณาจักรเก่าแก่ในแผ่นดินสยาม มีคำพูดหลายคำที่ทำให้เห็นความเชื่อมโยงในด้านเสียงและความหมายกับคำในศิลาจารึกของมอญโบราณ
ชุดภาพถ่ายนี้เกิดขึ้นจากการที่พวกเรามีโอกาสได้ไปลองเที่ยว ลองอยู่ ลองกินแบบวิถีชาวบ้านที่ชุมชนมอญโบราณตำบลบ้านไร่ อำเภอเทพสถิต จังหวัดชัยภูมิ ได้เห็นวิถีชีวิตความเป็นอยู่ทั้งในเรื่องอาหาร วัฒนธรรม และธรรมชาติอันเป็นเอกลักษณ์ของชาวญัฮกุร
ไล่ตั้งแต่เครื่องแต่งกายของพวกเขาที่เรียกว่า เสื้อพ๊อก ชาวญัฮกุรตัดเย็บเสื้อผ้าใช้เอง โดยลวดลายที่ปักลงบนผ้านี้ คือรูปดอกยางนา
กลุ่มคนญัฮกุร จะมีการแบ่งหน้าที่กันแค่ผู้ชาย ผู้หญิง โดยมากแล้วผู้หญิงจะมีความรู้ด้านการเสี่ยงทาย เช่นของหาย ผู้หญิงที่ทำพิธีก็จะนำคำหมากพลูที่ห่อมาผูกด้ายแขวนให้หมุนเพื่อ ทำพิธีเสี่ยงทาย ส่วนผู้ชายก็จะมีหน้าที่หาอาหารด้วยการเข้าป่าล่าสัตว์
หรือทุกครั้งที่เข้าป่าพวกผู้ชายก็จะทำพิธีขอเจ้าป่าเจ้าเขาเข้าไปหาอาหาร และทุกครั้งที่ออกจากป่าก็จะมีผู้ใหญ่ทำพิธีเรียกขวัญ จะเป็นแบบนี้ตลอด
กลุ่มคนญัฮกุร เป็นกลุ่มคนที่ใช้พื้นที่ป่าด้วยความคุ้มค่ามาก ทุกการก้าวย่างจะบอกได้หมดว่าต้นไม้ชนิดไหนกินได้ กินไม่ได้ อาชีพหลักของคนญัฮกุรคือ พรานป่า ภายหลังเริ่มทำการเกษตร แต่ก็ยังคงวิถีชีวิตแบบเดิมอยู่ด้วยการเข้าป่าไปหาของป่าและล่าสัตว์
ในสมัยก่อน ๆ ที่ชาวญัฮกุรจะทำการเกษตร ไม่ใช่อยู่ดีๆ พวกเขาจะไปถางป่า ทำไร่เลย คนเฒ่าคนแก่ของหมู่บ้าน จะทำพิธีขอขมาเจ้าป่าเจ้าเขาก่อนเสมอเพื่อขอพื้นที่ทำกิน แล้วเข้านอนตามปกติเพื่อดูว่าคืนนี้หลังจากเสร็จพิธีแล้วจะฝันดีไหม ถ้าฝันว่าไฟไหม้หรือฝันไม่ดี ก็จะไม่ทำ ไร่ที่นั่น เพราะชาวญัฮกุรเชื่อว่าป่าทุกป่ามีเจ้าของ จะทำสิ่งใดต้องขอ
พนม ปราชญ์ชุมชน พาเราสำรวจน้ำตกเทพพนาในช่วงที่น้ำแห้งขอดจนเห็นชั้นหินและลานกว้าง เดินเหินสะดวกแต่ร้อนเอาเรื่อง นอกจากนี้พนมยังพาเราไปรู้จักพืชสมุนไพรที่ขึ้นอยู่ตามน้ำตกแห่งนี้ด้วย จากนั้นเขาพาเราไปถึงอีกหนึ่งน้ำตกที่อยู่ด้านหลังหมู่บ้านชาวญัฮกุร เขตพื้นที่ของอุทยานแห่งชาติป่าหินงาม น้ำตกที่ว่า คือ น้ำตกเทพประทาน ในฤดูร้อนที่นี่น้ำแห้งขอดเช่นนี้
จากการอยู่ใกล้ชิดธรรมชาติอย่างกลมกลืนของชาวญัฮกุร สะท้อนให้เห็นถึงอาหารการกินที่บอกถึงธรรมชาติที่กินได้อย่างน่ามหัศจรรย์
อย่างเช่น เมี่ยม หรือเมี่ยงชาวญัฮกุร รวมมิตรสมุนไพรซึ่งเราได้ลองแล้วรสชาติดีมาก ส่วนผสมของเมี่ยงก็จะมี กล้วยดิบ มะอึก ตะไคร้ ลำต้นทูน หั่นเป็นชิ้นเล็กๆ เพิ่มรสชาติด้วยกับพริกขี้หนู และเกลือ ห่อด้วยใบต้นทูนม้วนรัดด้วยใบกุยช่าย
การกินเมี่ยงของชาวญัฮกุรเป็นการกินเพื่อรักษาสมดุลของร่างกาย นอกจากนั้นยังเป็นการรักษาขนบประเพณี ว่าด้วยเรื่องความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และปรึกษาหารือกัน เพราะการกินเมี่ยงเวลากินมักจะล้อมวงกินกันเป็นกลุ่ม
เมนูหมูปลาร้าห่อใบตอง กับหมูเสียบไม้ย่างเกลือ กินกับข้าวเหนียว ผักต้ม ผักสดจากป่า เกลือ และน้ำพริกที่ตำจากพริกสด ๆ รสเผ็ดร้อน กินแบบชาวญัฮกุรแท้ ๆ ต้องวางรวมกันบน ขันโตกใบไม้ กองใบไม้ที่เก็บเอาจากป่าแบบนี้
ทริปท่องเที่ยววิถีชุมชนแบบนี้ ใช้เวลา 2 วัน 1 คืนก็เพียงพอแล้วสำหรับประสบการณ์การใช้ชีวิตท่ามกลางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่เงียบสงบ
ลืมบอกไปหากคุณมาใช้ชีวิตที่หมู่บ้านของชุมชนชาวญัฮกุรแล้ว มีสถานที่แนะนำที่มาถึงแถวนี้แล้วห้ามพลาด จะขึ้นมานอนพักหรือเดินเล่นที่อุทยานแห่งชาติป่าหินงาม เป็นอุทยานแห่งชาติที่เงียบสงบ มีลานกลางเต็นท์ ที่สำคัญที่นี่ขึ้นชื่อในเรื่องของค่ำคืนที่มืดสนิท เหมาะสำหรับคนที่ชอบนอนดูดาว เป็นอุทยานที่เที่ยวได้ทั้งปีไม่มีข้อแม้
หากใครที่สนใจอยากมาเยี่ยมชมวิถีชุมชนชาวญัฮกุร สามารถติดต่อได้ที่ผู้ประสานงานท่องเที่ยวชุมชนญัฮกุร สุรดา บัวเปีย โทร. 0918425391 หรือผ่าน เพจ ญัฮกุร ชัยภูมิ หากสนใจกิจกรรมพิเศษ ค่ายเรียนรู้ดนตรี ศิลปวัฒนธรรมกับธรรมชาติ ขอข้อมูลเพิ่มเติมที่ ณฤต เลิศอุตสาหกูล (เต้าหู้) โทร. 08-6602-6366 หรือติดตามรายละเอียดชุมชนได้ที่ เพจตุ้มโฮมเฮียนฮู้ เมืองชัยภูมิ
เรื่อง: ตู่-ไตรรัตน์ ทรงเผ่า
ภาพ: ศุภกร ศรีสกุล, นวภัทร ดัสดุล, ปลื้ม
