จุดที่นักท่องเที่ยวมักเลยผ่านไป แต่พวกเรา Explorers Club อยากชวนให้คุณมาแวะเดินเล่น แม้จะเป็นเส้นทางสั้น ๆ เพียงหนึ่งกิโลเมตร แต่กลับมีความพิเศษที่หาดูได้ที่นี่ เพียงที่เดียว
“เดินได้ครับ ไม่เป็นไรเหยียบได้เลยมันเป็นธรรมชาติของแถวนี้อยู่แล้วครับ” เสียงจากพี่อึ่ง นิรุจ อุทรา เจ้าหน้าที่ของสวนพฤกษศาสตร์ เรียกให้เดินตามไป หลังจากเห็นผมอยู่ในท่าเก้ ๆ กัง ๆ กำลังมองหาที่ว่างเพื่อหย่อนเท้าเหยียบลงบนทางเดิน ที่ปกคลุมไปด้วยเหล่ามอสสีเขียวสดไม่ต่างจากพรมปูพื้น เจ้าพืชที่ดูนุ่มฟูนี้ทำให้ผมรู้สึกเกรงใจนิด ๆ ที่จะเหยียบมัน เลยต้องหาจังหวะวางเท้าเพื่อที่จะย่ำมันให้น้อยที่สุด แต่ถ้าผมต้องค่อย ๆ กระดึ๊บไปแบบนี้ ทั้งวันก็คงไม่ต้องไปไหนกันต่อแล้ว โอเคผมทำตามที่พี่อึ่งบอกก็แล้วกัน…
ไม่แปลกที่เราจะเห็นเจ้าพืชชนิดนี้ขึ้นอยู่เต็มทางเดิน ไม่เว้นแม้แต่บนต้นไม้ มันเป็นเหมือนหลักฐานแสดงถึงสภาพอากาศที่เย็นชื้นตลอดทั้งปี นอกจากพืชจำพวกมอสแล้วในบริเวณนี้ก็อุดมไปด้วย “เฟิน” หลากหลายสายพันธุ์เช่นกัน ที่นี่คือเส้นทางศึกษาพรรณไม้ และธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น ให้บรรยากาศลึกลับแฟนตาซีราวกับอยู่ในโลกยุคดึกดำบรรพ์
นอกจากบรรยากาศที่สวยงามให้อารมณ์แบบแฟนตาซีแล้ว บริเวณนี้ยังมีเรื่องราวของประวัติศาสตร์ที่น่าประทับใจอีกด้วย ที่นี่คือหนึ่งในจุดที่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงโปรด หากมีโอกาสเสด็จมาที่สวนพฤกษศาสตร์แห่งนี้เมื่อไหร่ พระองค์มักจะใช้เวลาพักผ่อน และพระราชดำเนินทอดพระเนตรความงดงามที่สวนเฟินแห่งนี้เสมอ
พืชดึกดำบรรพ์
จากการพูดคุยกับ “ดร.ก้อง” ดร.กิตติยุทธ ปั้นฉาย ผู้ช่วยภัณฑารักษ์ แห่งสำนักวิจัย และอนุรักษ์ องค์การสวนพฤกษศาสตร์ ก็พอที่จะทำให้เรารู้จักเจ้า “เฟิน” พืชดึกดำบรรพ์ชนิดนี้ได้แบบพอสังเขป ดร.ก้อง บอกว่าหากเราแบ่งพืชตามวิวัฒนาการแบบไว ๆ มันก็จะมีอยู่ประมาณ 4 ประเภท คือ
ประเภทแรกจะเป็นพืชที่ไม่มีท่อน้ำเลี้ยงอย่างพวก “มอส” ที่ผมไม่กล้าเหยียบมันตอนที่เดินเข้าไปในสวนนั่นแหละ ประเภทที่สองก็คือ “เฟิน” พระเอกของงานนี้ ถึงแม้มันจะเป็นพืชกลุ่มที่สองที่เกิดขึ้นบนโลกใบนี้ แต่มันก็คือพืชกลุ่มแรกที่มีระบบท่อน้ำเลี้ยง และยังคงลักษณะหน้าตาโบราณคล้ายกับยุคดึกดำบรรพ์อยู่ สังเกตุได้จากฟอสซิลที่ขุดเจอจะเห็นใบของมันที่ยังมีความคล้ายคลึงกับสมัยปัจจุบัน ส่วนลำดับที่สามก็คือพืชกลุ่ม “สน” ที่มีท่อน้ำเลี้ยงเหมือนกันแต่ไม่มีดอก จะมีเพียงเฉพาะตัวเมล็ดเท่านั้น ส่วนกลุ่มสุดท้ายคือ “พืชดอก” ที่เราเห็นทั่วไปนั่นแหละ
ความพิเศษของเฟินพืชโบร่ำโบราณกลุ่มนี้มันมีวิวัฒนาการมายาวนานกว่า 400 ล้านปีแล้ว จนมาถึงในยุคที่มีไดโนเสาร์เกิดขึ้นพวกมันก็กินต้นเฟินนั้นเป็นอาหาร นั่นแสดงให้เห็นว่าต้นเฟินในยุคก่อนอาจจะมีลักษณะสูงใหญ่คล้ายไม้ยืนต้น ส่วนปัจจัยที่ทำให้พืชรวมถึงไดโนเสาร์มีขนาดใหญ่โต ก็มาจากปริมาณออกซิเจนที่มีเยอะมาก จึงเอื้ออำนวยให้เกิดการเจริญเติบโตกันอย่างเต็มที่
เฟิน เป็นพืชที่สามารถแพร่กระจายขยายพันธุ์ไปได้ไกล โตเร็ว และสามารถขึ้นได้ในหลากหลายพื้นที่ ด้วยความสามารถนี้มันจึงเป็นส่วนหนึ่งของการผลิตออกซิเจนให้กับโลกนี้ได้อย่างมหาศาล และบางชนิดก็ยังสามารถช่วยฟอกอากาศให้ดีขึ้นได้ด้วย
ยักษ์ใหญ่เจ้าถิ่น
ปกติเราแทบจะไม่ค่อยเห็นต้นเฟินสูงกว่าคนสักเท่าไหร่ แต่ไม่ใช่สำหรับที่สวนพฤกษศาสตร์แห่งนี้ ที่นี่คือสถานที่ที่มีเฟินเฉพาะถิ่นที่สามารถพบเห็นได้ในบริเวณเดียวของประเทศไทย “กูดต้นดอยสุเทพ” ทรีเฟินขนาดใหญ่ที่สามารถสูงได้ถึง 15 เมตร มีต้นกำเนิดจากแถบหิมาลัย แล้วกระจายตัวไปที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ จนมาถึงในบ้านเราที่สามารถพบได้ที่บริเวณดอยสุเทพ และในสวนพฤษศาสตร์แห่งนี้เท่านั้น
“โอ้โหนี่มันเฟินอะไรกัน สูงอย่างกับต้นมะพร้าว” ผมอุทานออกมาหลังจากที่แหงนหน้าขึ้นไปดูที่เรือนยอดของ “กูดต้นดอยสุเทพ” พืชโบราณที่แม้จะผ่านการปรับตัวมาระดับหลายร้อยล้านปี แต่ยังคงไม่ทิ้งกลิ่นอายของอดีต คุณสามารถชื่นชมความมหัศจรรย์ของเฟินยักษ์นี้ได้อย่างใกล้ชิดทั้งในแบบมุมต่ำ และมุมสูงตรงจุดชมวิว แนะนำว่าใช้เวลากับแถวนี้นาน ๆ ได้เลย
สวนเฟินโบราณล้านปีแห่งนี้ทำผมรู้สึกเหมือนหลุดไปอยู่ในโลกดึดำบรรพ์ และก็พลันคิดได้ว่าไอ้มนุษย์อย่างพวกเราที่คิดว่าแน่ แท้จริงแล้วเล็กกว่าต้นเฟินต้นหนึ่งเสียอีก หลังจากนี้ผมคงมองเฟินที่ขึ้นในสวนหลังบ้านไม่เหมือนเดิมแน่ ๆ ….
สามารถเยี่ยมชม “สวนเฟิน” ที่สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ แม่ริม เชียงใหม่ ได้ทุกฤดูกาลและหากมาเป็นหมู่คณะสามารถติดต่อเจ้าหน้าที่เพื่อนำชมพร้อมบรรยายให้ความรู้ได้เลย
AUTHOR : บาส – บดินทร์ บำบัดนรภัย
PHOTOGRAPHER : อึ่ง – นิรุจ อุทรา, บดินทร์ บำบัดนรภัย
